ΟΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Θεόδωρος Βρυζάκης
Θεόδωρος Βρυζάκης - Η Ελλάς Ευγνωμονούσα…
Έργο του 1858, Λάδι σε μουσαμά, 215 επί 157 εκ., Κληροδότημα Μαρίας Υψηλάντη, Αρ. Έργου Π. 3202, Εθνική Πινακοθήκη
Πηγή: nationalgallery.gr
Τα ιδανικά υπάρχουν, γεννιούνται και μεγαλουργούν, στους συλλογισμούς και τις πράξεις των ανθρώπων. Η πατρίδα είναι έτοιμη να «αναστηθεί» και να «αναληφθεί» στους Ουρανούς; Ή… προσγειώνεται δίπλα στα «παιδιά» της; Τίποτα από τα δύο. Ο πίνακας στέλνει το μήνυμα της νέας αρχής, μιας αρχής χωρίς τις αλυσίδες της σκλαβιάς.
Τέχνη και ιστορία. Οι ποιητές, οι γλύπτες, οι ζωγράφοι είναι κατά μία έννοια ιστορικοί. Γιατί, με τα έργα τους εξασφαλίζουν την «αθανασία» στα θέματά τους. Πρόσωπα ή γεγονότα. Η Ελληνική Επανάσταση, ως ένα από τα κορυφαία γεγονότα του 19 ου αιώνα, αποτυπώθηκε στον καμβά δεκάδων Ελλήνων και Ευρωπαίων καλλιτεχνών. Το αφιέρωμα στους ζωγράφους του «1821» ξεκινά με τον Θεόδωρο Βρυζάκη…
Όσα δεν πέτυχαν οι πόλεμοι, οι θρησκευτικές διαμάχες και οι ιδεολογικοί ανταγωνισμοί το πέτυχαν οι μηχανές και οι οικονομικοί θεσμοί της βιομηχανικής επανάστασης, η επιστήμη και η τέχνη: σμίλευσαν τη σημερινή μορφή της Ευρώπης και καθόρισαν τη θέση της στον κόσμο. Μπορεί να μην άλλαξαν τα σύνορα, αλλά μπόλιασαν τους πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών, δημιουργώντας αυτή τη μοναδική ταυτότητα. Έναν κοινό τόπο ιδεών και αντιλήψεων. Μπορεί να θυσιάστηκαν εκατομμύρια ζωές στα πεδία των μαχών, θρησκευτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων, αλλά, τελικά, ήταν οι φιλόσοφοι, οι ποιητές, οι λόγιοι, οι τεχνίτες, οι γλύπτες και οι ζωγράφοι εκείνοι που «έγραψαν» την ευρωπαϊκή ιστορία. Την έκαναν τμήμα του κάθε ανθρώπου. Αιώνια. Διαχρονική, έστω. Καθόρισαν το παρόν, επηρεάζοντας το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου και ολόκληρου του πλανήτη. Εκείνοι οι χαρισματικοί άνθρωποι που μπόρεσαν να αποτυπώσουν σε μία σελίδα, τεχνικών οδηγιών, πανεπιστημιακού βιβλίου ή λογοτεχνικού έργου, σε ένα κάδρο ή πάνω σε ένα άγαλμα τις καλύτερες παραδόσεις εθνών, πολιτισμών και θρησκειών. Κράτησαν ζωντανή την Ευρώπη και φώτισαν την οικουμένη.
Την ώρα που οι Έλληνες έδιναν το αίμα τους για την ελευθερία, τα χρόνια που το νέο κράτος έκανε τα πρώτα του βήματα, η ζωγραφική διαδραμάτιζε έναν κρίσιμο ρόλο. Ήταν, εκτός από τέχνη, ο «ανταποκριτής», ο «αυτόπτης μάρτυρας», το «μέσο ενημέρωσης», ο «παρατηρητής», ο «βιογράφος», ο «ιστορικός». Τηρουμένων πάντα των αναλογιών του λόγου, των γεγονότων και της δραματοποιημένης παρουσίασής τους σε λίγα εκατοστά. Μια εικόνα ίσον χίλιες λέξεις; Λάθος! Ένας πίνακας εκείνη την εποχή ήταν μία ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια. Επηρέαζε εκατομμύρια ανθρώπους.
Το 1824 η «Σφαγή της Χίου» από τον Ευγένιο Ντελακρουά συγκλόνισε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Ίσως δεν είναι τυχαίο πως μία από τις πρώτες μέριμνες του νέου ελληνικού κράτους ήταν η ίδρυση του Σχολείου των Τεχνών, στις 31 Δεκεμβρίου του 1836. Χάρις στις υποτροφίες του νέου Σχολείου επιφανείς Έλληνες ζωγράφοι σπούδασαν στην Ακαδημία του Μονάχου. Είχε ήδη προηγηθεί Θεόδωρος Βρυζάκης, ο «ζωγράφος της Επανάστασης». Τα έργα του έχουν περάσει στο συλλογικό υποσυνείδητο. Βρίσκονται σε κάθε Έλληνα, μέσα από τα σχολικά βιβλία, τις αφίσες στις σχολικές αίθουσες και τα αμέτρητα αφιερώματα, έντυπα και ηλεκτρονικά.
Θεόδωρος Βρυζάκης - Αποχαιρετισμός στο Σούνιο…
Έργο του 1863, Λάδι σε μουσαμά, 67 επί 78 εκ., Αρ. Έργου Π. 772, Δωρεά Πανεπιστημίου, Εθνική Πινακοθήκη
Πηγή: nationalgallery.gr
Έρωτας στα χρόνια του πολέμου. Γιατί, ο αγώνας έχει νόημα όταν γίνεται για εκείνους και όσα αγαπάς. Για όσα νιώθεις και δε χρειάζεται να πεις. Για εκείνα που «αγγίζεις» όσο μακριά τους και αν βρίσκεσαι.
Ο Θεόδωρος Βρυζάκης γεννήθηκε στη Θήβα. Άλλες πηγές αναφέρουν το 1814, άλλες το 1819, που είναι και η επικρατέστερη. Το 1821 οι Οθωμανοί απαγχόνισαν τον πατέρα του και ο ίδιος με τον αδελφό του, λίγα χρόνια αργότερα, το 1828, βρήκαν καταφύγιο στο ορφανοτροφείο του Καποδίστρια στην Αίγινα. Επόμενος σταθμός της ζωής του ήταν το «Πανελλήνιον» στο Μόναχο, ένα σχολείο για τα παιδιά αγωνιστών της Επανάστασης.
Εκεί σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών και άνοιξε τα «φτερά» του, καθώς έγινε ο πρώτος Έλληνας ζωγράφος της ομώνυμης σχολής. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1848 για να μελετήσει τους τόπους και τα πρόσωπα των μελλοντικών έργων του. Πέθανε στο Μόναχο το 1878, αφήνοντας το σύνολο των έργων του εργαστηρίου του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Εκεί σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών και άνοιξε τα «φτερά» του, καθώς έγινε ο πρώτος Έλληνας ζωγράφος της ομώνυμης σχολής. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1848 για να μελετήσει τους τόπους και τα πρόσωπα των μελλοντικών έργων του. Πέθανε στο Μόναχο το 1878, αφήνοντας το σύνολο των έργων του εργαστηρίου του στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Θεόδωρος Βρυζάκης- Η Έξοδος του Μεσολογγίου…
Έργο του 1853, λάδι σε μουσαμά, 169 επί 127 εκ., Αρ. Έργου Π. 5446, Εθνική Πινακοθήκη
Πηγή: nationalgallery.gr
Ειλικρινά μπορεί κανείς να μη δακρύσει βλέποντας τη μητέρα να αγκαλιάζει προστατευτικά το γυμνό σώμα του μωρού της; Ενώ στην κορυφή του πίνακα τους περιμένει η αιώνια ζωή. Σχεδόν 200 χρόνια πέρασαν, ακόμη ακούγονται τα όπλα και οι κραυγές. Και κάτι «μαγικό»: δεν έμεινε τόσο ο πόλεμος. Έμεινε η θυσία. Ο Αγώνας για μια καλύτερη και ελεύθερη ζωή.
Θεόδωρος Βρυζάκης- Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι
Έργο του 1861, λάδι σε μουσαμά, 155 επί 213 εκ., Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. Έργου Π. 460, Εθνική Πινακοθήκη
Πηγή: nationalgallery.gr
Ήταν πλούσιος, ήταν νέος, ήταν ξένος. Αποφάσισε όμως να ζήσει και να πεθάνει σαν Έλληνας. Πολεμώντας για την ελευθερία, την ισότητα, τον πολιτισμό. Αυτό είναι το νόημα της φράσης «σαν Έλληνας». Δεν εμπεριέχει διάκριση. Μονάχα αξίες. Όπως, αιώνες μετά, θα μπορούσα κανείς να πει «σαν μαύρος στρατιώτης από τον αμερικανικό νότο που έχασε τη ζωή του πολεμώντας κατά του φασισμού και των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στα μέτωπα της Ευρώπης ή στις νησιωτικές ζούγκλες του Ειρηνικού Ωκεανού». Το ιδεώδες είναι το ίδιο. Το παράδειγμα δεν αλλάζει. Αλλάζουν μονάχα τα πρόσωπα.
Θεόδωρος Βρυζάκης- Τυφλός τραυματίας…
Έργο του 1850, λάδι σε μουσαμά, 64 επί 51 εκ., Δωρεά Πανεπιστημίου, Αρ. Έργου Π. 460, Εθνική Πινακοθήκη
Πηγή: nationalgallery.gr
Ο πόλεμος έχει τίμημα. Κάποιοι παίρνουν τα άρματα, χάνουν την όρασή τους, χάνουν το πόδι τους, για να μπορεί η επόμενη γενιά να κρατά το λαούτο, τον ταμπουρά, τη λύρα. Ένα ακόμη ευχαριστώ θα ήταν λίγο, πολύ λίγο. Η ουσία είναι οι ζωές όσων ακολουθούν, οι πράξεις τους, το αποτύπωμά τους, να δίνει συνέχεια σε όσα εκείνοι ήθελαν. Μπορεί η μία γενιά να μη γνωρίσει ποτέ την άλλη. Αλλά οι προηγούμενοι είναι τόσο οικείοι στους επόμενους. Φρόντισε για αυτό η τέχνη.